Dlaczego potrzebne są nowe przepisy dla beneficjentów programu „Czyste Powietrze”?

Jak wykazały kontrole, część wykonawców działających przed reformą programu postępowała w sposób umyślny na szkodę właścicieli domów. Zdarzały się przypadki pobierania zaliczek z programu bez realizacji prac lub wykonywania inwestycji w sposób niezgodny z zawartą umową.

W takich sytuacjach odpowiedzialność finansowa spadała na beneficjenta programu, mimo że sam był ofiarą oszustwa. Projektowane przepisy mają to zmienić i umożliwić realną pomoc osobom poszkodowanym.

Jakie nieprawidłowości występowały w poprzedniej wersji programu „Czyste Powietrze”?

W poprzedniej wersji programu wnioski były akceptowane niemal automatycznie, a środki wypłacano bez wystarczającej weryfikacji. Skutkiem były poważne i systemowe nieprawidłowości, do których najczęściej należały:

• fikcyjne faktury oraz deklarowanie nieistniejących prac termomodernizacyjnych,

• zawyżanie kosztów na fakturach w celu maksymalizacji dotacji,

• brak rzeczywistego nadzoru nad jakością wykonanych prac,

• pobieranie zaliczek bez realizacji inwestycji,

• nieprawidłowe wykonywanie umów,

• wymiana samego „kopciucha” bez ocieplenia budynku, co skutkowało tzw. rachunkami grozy.

Kto odpowiada za nieprawidłowości wykryte podczas kontroli?

Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej mają prawo do przeprowadzania kontroli oraz wstrzymywania wypłaty środków w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości.

Każde odstępstwo od zasad programu - takie jak zawyżanie kosztów, rozliczanie wydatków niekwalifikowalnych czy akceptowanie błędów wykonawców - może skutkować koniecznością zwrotu dotacji przez beneficjenta. Właśnie dlatego tak istotne jest doprecyzowanie zasad odpowiedzialności oraz wzmocnienie ochrony właścicieli domów.

Jak duża jest skala nadużyć w programie „Czyste Powietrze”?

Na koniec września w bazie danych NFOŚiGW, dotyczącej zgłoszeń do organów ścigania, UOKiK oraz przypadków nadużyć finansowych, zarejestrowano już 477 spraw. Co istotne, liczba nowych zgłoszeń stale rośnie.

Zawiadomienia trafiają zarówno od Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, jak i bezpośrednio od beneficjentów programu, którzy zgłaszają nieuczciwe praktyki wykonawców.

Co zmieni nowa ustawa?

Nowe przepisy mają umożliwić m.in. dochodzenie należności bezpośrednio od wykonawców, a także zawieszenie egzekwowania nierozliczonych zaliczek od beneficjentów, którzy padli ofiarą oszustwa. To istotna zmiana, która przenosi ciężar odpowiedzialności na faktycznych sprawców nieprawidłowości.